قبل از همه: اینترنت فیبر نوری و اجزای اصلی آن

اینترنت فیبر نوری خانگی معمولاً با نام‌های FTTH (فیبر تا خانه)،
FTTB (فیبر تا ساختمان)، یا به‌طور کلی «فیبر نوری» شناخته می‌شود.
در این ساختار، داده‌ها به‌جای کابل مسی و سیگنال الکتریکی، از طریق نور
داخل رشته‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی منتقل می‌شوند؛ نتیجه هم سرعت بالاتر، پایداری بهتر،
و افت کمتر نسبت به DSL یا حتی بعضی سرویس‌های بی‌سیم است.

دستگاهی که در خانه یا محل کار شما نصب می‌شود و خروجی‌هایی مثل LAN، وای‌فای، تلفن (VoIP)
یا حتی TV ارائه می‌دهد، همان چیزی است که معمولاً به آن مودم فیبر می‌گویند.
اما از نظر فنی، این دستگاه در خانواده‌ی ONT/ONU قرار می‌گیرد.

ONT چیست؟ (Optical Network Terminal)

ONT مخفف Optical Network Terminal است؛ یعنی «ترمینال شبکه نوری».
ساده بگوییم: ONT دستگاهی است که در محل مشترک (خانه/دفتر) نصب می‌شود تا
سیگنال نوری ورودی از فیبر را دریافت کند و آن را به
سیگنال‌های قابل استفاده برای تجهیزات شما تبدیل کند؛ مثل:

• اینترنت از طریق پورت شبکه (LAN / Ethernet)
• اینترنت بی‌سیم از طریق Wi-Fi (در مدل‌های وای‌فای‌دار)
• تلفن اینترنتی (VoIP) از طریق پورت‌های Phone
• در برخی مدل‌ها خروجی‌های خاص مثل CATV یا امکانات مدیریتی پیشرفته

معمولاً وقتی درباره FTTH (فیبر تا داخل خانه) حرف می‌زنیم،
اصطلاح ONT بیشتر استفاده می‌شود؛ چون دقیقاً نقش «ترمینال داخل منزل» را دارد.

ONU چیست؟ (Optical Network Unit)

ONU مخفف Optical Network Unit است؛ یعنی «واحد شبکه نوری».
ONU هم مثل ONT در سمت کاربر قرار می‌گیرد و وظیفه اصلی‌اش دریافت سیگنال نوری و
تبدیل آن به سرویس‌های قابل مصرف است.

تفاوت اینجاست که در بسیاری از منابع فنی، اصطلاح ONU را
کلی‌تر به کار می‌برند؛ یعنی هر نوع تجهیز سمت مشترک در شبکه‌های PON
می‌تواند یک ONU باشد (چه داخل خانه باشد، چه در یک نقطه‌ی مشترک مثل اتاق مخابرات ساختمان).

تفاوت ONT و ONU چیست؟ (پاسخ دقیق اما ساده)

اگر بخواهیم شفاف بگوییم، در دنیای واقعی دو وضعیت رایج داریم:

• از نظر استانداردها و ادبیات فنی:
  ONU اصطلاح کلی است و ONT زیرمجموعه/نوعی از ONU محسوب می‌شود (به‌ویژه وقتی دستگاه نقش «ترمینال» در محل کاربر نهایی را دارد).
• از نظر بازار و برچسب روی دستگاه‌ها:
  خیلی از تولیدکننده‌ها و فروشنده‌ها این دو واژه را به‌جای هم استفاده می‌کنند؛ یعنی ممکن است یک دستگاه خانگی را هم ONU بنویسند هم ONT.

پس چرا اصلاً دو اسم داریم؟

چون شبکه‌های PON هم برای «مصرف خانگی» طراحی می‌شوند و هم برای سناریوهای سازمانی/ساختمانی.
وقتی تجهیز سمت مشترک در نقطه‌ای نصب می‌شود که یک «ترمینال نهایی» برای مصرف‌کننده است،
نام ONT پررنگ‌تر می‌شود. وقتی همان نقش را به‌عنوان یک «واحد شبکه» در معماری کلی نگاه کنیم،
نام ONU پررنگ‌تر می‌شود.

جدول مقایسه ONT و ONU

ONT/ONU در GPON و EPON چه نقشی دارند؟

بیشتر سرویس‌های فیبر نوری خانگی روی یکی از معماری‌های PON ارائه می‌شوند؛
معروف‌ترین‌ها:
GPON و EPON هستند. دستگاه ONT/ONU شما باید با
نوع شبکه اپراتور سازگار باشد، وگرنه یا اصلاً بالا نمی‌آید یا به‌درستی ثبت (Provision) نمی‌شود.

GPON چیست و ONT/ONU در آن چه می‌کند؟

در GPON، OLT در سمت اپراتور به چندین مشترک سرویس می‌دهد.
ONT/ONU در سمت کاربر با OLT «همگام» می‌شود، احراز هویت/ثبت می‌گردد (با روش‌هایی مثل سریال/LOID و… بسته به اپراتور)،
سپس ترافیک اینترنت و سرویس‌های جانبی مثل VoIP را در اختیار شما می‌گذارد.

EPON چیست و چه فرقی برای کاربر دارد؟

در EPON هم منطق کلی مشابه است (OLT، اسپلیتر، ONU/ONT) اما استاندارد و جزئیات پیاده‌سازی متفاوت است.
برای کاربر خانگی، مهم‌ترین موضوع این است که اپراتور شما GPON است یا EPON،
چون دستگاه‌ها معمولاً به‌صورت پیش‌فرض فقط با یکی از این‌ها سازگارند.

پورت‌ها و امکانات رایج روی ONT/ONU

بسیاری از کاربران فکر می‌کنند ONT/ONU فقط «یک ورودی فیبر و یک خروجی اینترنت» است،
اما در عمل مدل‌ها از نظر امکانات تفاوت زیادی دارند. رایج‌ترین مواردی که هنگام انتخاب باید بررسی کنید:

1) تعداد و سرعت پورت‌های LAN

• Fast Ethernet (100Mbps): برای سرویس‌های کم‌سرعت کافی است، اما در سرویس‌های بالاتر گلوگاه می‌شود.
• Gigabit Ethernet (1Gbps): انتخاب بهتر برای فیبر نوری، مخصوصاً اگر سرویس 300/500/1000 دارید.
• بعضی دستگاه‌ها یک پورت گیگ و بقیه 100 دارند؛ به ترکیب پورت‌ها دقت کنید.

2) وای‌فای (در مدل‌های ONT وای‌فای‌دار)

• تک‌باند 2.4GHz: پوشش بهتر، اما سرعت کمتر و شلوغی بیشتر.
• دو‌باند 2.4/5GHz: سرعت و کیفیت بهتر، مخصوصاً نزدیک دستگاه.
• Wi-Fi 5 / Wi-Fi 6: برای خانه‌های شلوغ و دستگاه‌های متعدد بهتر است (اگر مدل و بودجه اجازه می‌دهد).

3) پورت تلفن (VoIP)

اگر اپراتور شما تلفن ثابت را روی فیبر ارائه می‌دهد، باید دستگاه شما پورت Phone داشته باشد.
تعداد پورت‌ها هم مهم است (یک یا دو پورت در مدل‌های خانگی رایج است).

4) حالت Bridge و Router

بعضی کاربران یک روتر حرفه‌ای جداگانه دارند (مثلاً میکروتیک یا روترهای گیمینگ).
در این حالت بهتر است ONT/ONU در حالت Bridge قرار بگیرد و روتر اصلی PPPoE/DHCP را مدیریت کند.
پس مطمئن شوید دستگاه امکان Bridge یا تنظیمات لازم را دارد (گاهی دسترسی این تنظیمات با اپراتور است).

5) پنل مدیریتی و دسترسی‌ها

در برخی سرویس‌ها، اپراتور تنظیمات کلیدی را قفل می‌کند. این موضوع طبیعی است چون ثبت شبکه و امنیت اهمیت دارد.
اما اگر نیاز به تنظیمات خاص دارید (مثل Bridge، VLAN، یا تنظیمات وای‌فای پیشرفته)، بهتر است قبل از خرید/تعویض دستگاه بررسی کنید.

راهنمای خرید: ONT بهتر است یا ONU؟

پاسخ کوتاه: برای خرید، کمتر روی اسم تمرکز کنید و بیشتر روی سازگاری و امکانات.
چون همان دستگاهی که یک فروشنده ONT می‌نامد، ممکن است فروشنده دیگر همان را ONU بنویسد.

گام‌های انتخاب درست

1. نوع شبکه اپراتور: GPON یا EPON (یا نسل جدیدتر)
2. نیاز به وای‌فای: وای‌فای داخلی می‌خواهید یا روتر جدا دارید؟
3. سرعت سرویس: حداقل یک پورت گیگابیت لازم دارید یا چند پورت؟
4. VoIP: تلفن روی فیبر دارید؟ تعداد پورت Phone مهم است.
5. کاربری خاص: گیمینگ/استریم/دورکاری → پایداری و ترجیحاً روتر خوب + Bridge

نکات مهم نصب و راه‌اندازی ONT/ONU

1) فیبر و کانکتور را دستکاری نکنید

فیبر نوری حساس است. خم‌شدگی زیاد، ضربه، یا آلودگی کانکتور می‌تواند باعث افت شدید یا قطع ارتباط شود.
اگر چراغ LOS/Alarm روشن شد، یکی از احتمالات مهم مشکل فیزیکی فیبر یا کانکتور است.

2) جای دستگاه را درست انتخاب کنید

• اگر دستگاه وای‌فای دارد، آن را در نقطه مرکزی‌تر خانه بگذارید (تا حدی که کابل‌کشی و مسیر فیبر اجازه دهد).
• از قرار دادن کنار مایکروویو، مودم‌های دیگر، یا پشت تلویزیون و داخل کابینت فلزی خودداری کنید.
• تهویه را جدی بگیرید؛ گرم شدن زیاد روی پایداری اثر می‌گذارد.

3) تفاوت تنظیمات اینترنت: PPPoE یا DHCP

بسته به اپراتور، اینترنت شما ممکن است با PPPoE (یوزرنیم/پسورد) یا DHCP فعال شود.
این مورد ربط مستقیمی به ONT/ONU ندارد، اما در راه‌اندازی بسیار تعیین‌کننده است.

4) VLAN و پروفایل سرویس

برخی شبکه‌ها برای اینترنت/تلفن VLAN جدا دارند. اگر قرار است دستگاه را تعویض کنید،
باید این موارد دقیق تنظیم شود و معمولاً نیاز به هماهنگی با اپراتور دارد.

مشکلات رایج و عیب‌یابی سریع

چراغ LOS روشن است؛ مشکل از چیست؟

LOS معمولاً یعنی سیگنال نوری به دستگاه نمی‌رسد یا کیفیت آن مناسب نیست.
علت‌های رایج: قطع/خم‌شدگی فیبر، کثیفی کانکتور، مشکل در اسپلیتر، یا اختلال سمت اپراتور.
در این حالت، خاموش/روشن کردن ممکن است کمکی نکند و نیاز به بررسی مسیر فیبر یا تماس با پشتیبانی دارید.

اینترنت روی LAN خوب است ولی وای‌فای ضعیف است

• کانال شلوغ در 2.4GHz (تداخل با همسایه‌ها) → تغییر کانال یا استفاده از 5GHz
• محل نامناسب دستگاه → انتقال به موقعیت بهتر
• خانه بزرگ/دیوار ضخیم → استفاده از روتر قوی‌تر یا سیستم Mesh/اکستندر

سرعت کمتر از انتظار است

• پورت LAN شما 100Mbps است (گلوگاه)
• کابل شبکه قدیمی/خراب است
• تست را با کابل مستقیم و یک دستگاه مطمئن انجام نداده‌اید
• محدودیت سمت سرویس/سیاست اپراتور یا ساعات شلوغی

تماس تلفن VoIP قطع و وصل می‌شود

VoIP به پایداری و تنظیمات درست وابسته است. اگر اینترنت پایدار نیست یا VLAN/پروفایل تلفن درست ثبت نشده باشد،
کیفیت تماس افت می‌کند. در بسیاری موارد باید پشتیبانی اپراتور تنظیمات را بررسی کند.

جمع‌بندی

ONT و ONU</strong هر دو به دستگاه سمت مشترک در شبکه فیبر نوری/ PON اشاره دارند.
در بسیاری از منابع، ONU</strong اصطلاح کلی‌تر است و ONT</strong به‌عنوان نوعی ONU
برای «ترمینال نهایی کاربر» (خصوصاً در FTTH) به کار می‌رود. اما در بازار ایران و حتی بازار جهانی،
این دو واژه گاهی به‌جای هم استفاده می‌شوند.

اگر می‌خواهید انتخاب درستی داشته باشید، به‌جای حساس شدن روی اسم ONT/ONU،
روی این موارد تمرکز کنید: سازگاری با GPON/EPON، سرعت و تعداد پورت‌های LAN
(ترجیحاً گیگابیت)، کیفیت وای‌فای (دو‌باند و استاندارد جدیدتر)، نیاز به VoIP،
و امکان استفاده در حالت Bridge در صورت داشتن روتر جدا.